Luz is een bijzonder boek. In
de roman van Elsa Osorio is de zoektocht van een Argentijnse vrouw naar haar
afkomst het hoofdthema. Het boek is opgedeeld in drie delen, voorafgegaan door
een proloog en eindigend met een epiloog. Het bijzondere aan het verhaal is dat
in de proloog van het boek eigenlijk meteen al duidelijk wordt hoe de situatie
in elkaar steekt: Luz is geen kind van de ouders bij wie ze is opgegroeid.
Sterker nog: in de epiloog ontmoet ze haar biologische vader in
Madrid.
Dus: waarom zou je verder lezen? Omdat
dit het verhaal is van ontzettend veel andere Argentijnse kinderen die tijdens
de dictatuur in de jaren zeventig geboren zijn en bij hun biologische ouders
(ook wel ‘subversieve elementen’ of vijanden van de dictatuur) werden
weggehaald. Al meer dan dertig jaar
lang komen de ‘dwaze moeders’ wekelijks bij elkaar op het Plaza de Mayo in
Buenos Aires om aandacht te vragen voor het lot van hun verdwenen kinderen en
kleinkinderen. Luz zoomt in op één van die families.
Geheim
Het verhaal begint in 1976 bij Miriam,
een prostituee die haar diensten vooral aanbiedt aan de hoge militairen van het
Argentijnse leger. Eén van hen, de Bruut genoemd, wordt verliefd op haar. Miriam
voelt zich beschermd in deze relatie en langzaam groeit bij haar de wens om een
kind te krijgen. Ze is echter onvruchtbaar geworden na een slecht uitgevoerde
abortus, maar de Bruut beloofd haar een kind te ‘bezorgen’. In de gevangenis
zitten immers genoeg vrouwen die op het punt staan te bevallen. Als dit het
geval is, neemt de Bruut de uitverkoren vrouw, Liliana, mee naar het ziekenhuis,
waar zij bevalt van een dochtertje.
De dochter van de hogergeplaatste
commandant Dufau, de Bruuts meerdere, is ook zwanger. Maar Mariana verliest haar
kindje, op hetzelfde moment dat Liliana een dochter baart. Mariana’s man Eduardo
wordt door Dufau onder druk gezet om dit meisje aan te geven als zijn dochter en
moet zweren zijn vrouw hier nooit iets over te vertellen. Intussen zal Miriam
voor het kindje zorgen tot Mariana daartoe in staat is en Liliana wordt
meegenomen om zolang het meisje te zogen.
Natuurlijk voelt Miriam zich in eerste
instantie bekocht, maar tijdens haar dagen met Liliana komt ze steeds meer te
weten over de martelpraktijken in de gevangenis. Haar afschuw is zo groot en de
band met Liliana wordt zo hecht, dat ze samen een ontsnapping beramen. Bij deze
poging komt Liliana echter om. En Lili, het dochtertje, komt uiteindelijk toch
bij de familie Dufau terecht, maar zal daar Luz worden genoemd.
Miriam voelt zich verantwoordelijk en
in deel 2 van het boek, in 1983, doet zij verschillende pogingen om Luz op te
zoeken en haar de waarheid te vertellen via Eduardo. Eduardo levert een
jarenlange strijd met zijn schoonvader en zijn pogingen om de leugens in zijn
gezin uit de wereld te helpen leidt dan ook tot zijn ondergang.
Perspectieven
Zoals gezegd bestaat het boek uit
verschillende delen. De proloog speelt zich af in het jaar 1998, waarin Luz
samen met haar eigen gezin afreist naar Madrid en daar haar echte vader ontmoet.
In het café van hun ontmoeting vertelt ze hem haar verhaal. Dit beslaat de drie
delen van het boek, geschreven vanuit verschillende perspectieven.
Juist de wisseling tussen de
perspectieven maakt dit een speciaal boek. Vooral de eerste aantal bladzijden
moet je als lezer even goed je aandacht bij het verhaal houden. Het duurt even
voor je door hebt wie er aan het woord is. Zo is de ik-figuur in de eerste twee
delen Miriam, maar in het derde deel (1995-1998) vertelt Luz haar verhaal zelf
vanuit de ik-figuur. Eduardo’s personage praat gedurende de hele roman in de
tweede persoon tegen zichzelf en de overige personages zijn vanuit de derde
persoon beschreven.
Daarnaast wordt het verhaal af en toe
onderbroken door cursief gezette dialogen. Ook hier moet het even tot je
doordringen dat het Luz is die commentaar geeft op haar eigen verhaal of
antwoord geeft op een vraag die haar vader stelt. Deze manier van vertellen
zorgt dat je gaande het boek ziet hoe de band tussen Luz en haar vader zich
opbouwt. Van onbekenden naar het begin van een vader-dochter-relatie. Deze
tweede laag geeft extra verdieping aan het boek.
Oubollig
Een mindere kant aan het boek is de
woordkeus, die is af en toe wat oubollig. Luz is een typische
vrouwenroman, kabbelend, misschien zelfs wel romantisch met krachtige,
karakteristieke, personages. Maar de geschiedenis maakt het verhaal interessant
genoeg om door te lezen. De verschillende delen van de roman geven een goed
beeld van de misstanden tijdens de Argentijnse dictatuur en de gevolgen daarvan
in de jaren die volgden. De perspectiefwisselingen doen de rest, ze verrassen de
lezer en Elsa Osorio weet je op die manier hoe dan ook het verhaal in te
trekken. Gewoonweg een prachtig en bijzonder boek.
Luz, Elsa Osorio.
Ambo|Anthos uitgevers, 2010
Geen opmerkingen:
Een reactie posten