woensdag 10 april 2013

Boekbespreking: Luz - Elsa Osorio



Luz is een bijzonder boek. In de roman van Elsa Osorio is de zoektocht van een Argentijnse vrouw naar haar afkomst het hoofdthema. Het boek is opgedeeld in drie delen, voorafgegaan door een proloog en eindigend met een epiloog. Het bijzondere aan het verhaal is dat in de proloog van het boek eigenlijk meteen al duidelijk wordt hoe de situatie in elkaar steekt: Luz is geen kind van de ouders bij wie ze is opgegroeid. Sterker nog: in de epiloog ontmoet ze haar biologische vader in Madrid.
 
Dus: waarom zou je verder lezen? Omdat dit het verhaal is van ontzettend veel andere Argentijnse kinderen die tijdens de dictatuur in de jaren zeventig geboren zijn en bij hun biologische ouders (ook wel ‘subversieve elementen’ of vijanden van de dictatuur) werden weggehaald. Al meer dan dertig jaar lang komen de ‘dwaze moeders’ wekelijks bij elkaar op het Plaza de Mayo in Buenos Aires om aandacht te vragen voor het lot van hun verdwenen kinderen en kleinkinderen. Luz zoomt in op één van die families.
 



 
Geheim
 
Het verhaal begint in 1976 bij Miriam, een prostituee die haar diensten vooral aanbiedt aan de hoge militairen van het Argentijnse leger. Eén van hen, de Bruut genoemd, wordt verliefd op haar. Miriam voelt zich beschermd in deze relatie en langzaam groeit bij haar de wens om een kind te krijgen. Ze is echter onvruchtbaar geworden na een slecht uitgevoerde abortus, maar de Bruut beloofd haar een kind te ‘bezorgen’. In de gevangenis zitten immers genoeg vrouwen die op het punt staan te bevallen. Als dit het geval is, neemt de Bruut de uitverkoren vrouw, Liliana, mee naar het ziekenhuis, waar zij bevalt van een dochtertje.
 
De dochter van de hogergeplaatste commandant Dufau, de Bruuts meerdere, is ook zwanger. Maar Mariana verliest haar kindje, op hetzelfde moment dat Liliana een dochter baart. Mariana’s man Eduardo wordt door Dufau onder druk gezet om dit meisje aan te geven als zijn dochter en moet zweren zijn vrouw hier nooit iets over te vertellen. Intussen zal Miriam voor het kindje zorgen tot Mariana daartoe in staat is en Liliana wordt meegenomen om zolang het meisje te zogen.
 
Natuurlijk voelt Miriam zich in eerste instantie bekocht, maar tijdens haar dagen met Liliana komt ze steeds meer te weten over de martelpraktijken in de gevangenis. Haar afschuw is zo groot en de band met Liliana wordt zo hecht, dat ze samen een ontsnapping beramen. Bij deze poging komt Liliana echter om. En Lili, het dochtertje, komt uiteindelijk toch bij de familie Dufau terecht, maar zal daar Luz worden genoemd.
 
Miriam voelt zich verantwoordelijk en in deel 2 van het boek, in 1983, doet zij verschillende pogingen om Luz op te zoeken en haar de waarheid te vertellen via Eduardo. Eduardo levert een jarenlange strijd met zijn schoonvader en zijn pogingen om de leugens in zijn gezin uit de wereld te helpen leidt dan ook tot zijn ondergang.
 
Perspectieven
 
Zoals gezegd bestaat het boek uit verschillende delen. De proloog speelt zich af in het jaar 1998, waarin Luz samen met haar eigen gezin afreist naar Madrid en daar haar echte vader ontmoet. In het café van hun ontmoeting vertelt ze hem haar verhaal. Dit beslaat de drie delen van het boek, geschreven vanuit verschillende perspectieven.
 
Juist de wisseling tussen de perspectieven maakt dit een speciaal boek. Vooral de eerste aantal bladzijden moet je als lezer even goed je aandacht bij het verhaal houden. Het duurt even voor je door hebt wie er aan het woord is. Zo is de ik-figuur in de eerste twee delen Miriam, maar in het derde deel (1995-1998) vertelt Luz haar verhaal zelf vanuit de ik-figuur. Eduardo’s personage praat gedurende de hele roman in de tweede persoon tegen zichzelf en de overige personages zijn vanuit de derde persoon beschreven.
 
Daarnaast wordt het verhaal af en toe onderbroken door cursief gezette dialogen. Ook hier moet het even tot je doordringen dat het Luz is die commentaar geeft op haar eigen verhaal of antwoord geeft op een vraag die haar vader stelt. Deze manier van vertellen zorgt dat je gaande het boek ziet hoe de band tussen Luz en haar vader zich opbouwt. Van onbekenden naar het begin van een vader-dochter-relatie. Deze tweede laag geeft extra verdieping aan het boek.
 
Oubollig
 
Een mindere kant aan het boek is de woordkeus, die is af en toe wat oubollig. Luz is een typische vrouwenroman, kabbelend, misschien zelfs wel romantisch met krachtige, karakteristieke, personages. Maar de geschiedenis maakt het verhaal interessant genoeg om door te lezen. De verschillende delen van de roman geven een goed beeld van de misstanden tijdens de Argentijnse dictatuur en de gevolgen daarvan in de jaren die volgden. De perspectiefwisselingen doen de rest, ze verrassen de lezer en Elsa Osorio weet je op die manier hoe dan ook het verhaal in te trekken. Gewoonweg een prachtig en bijzonder boek.
 
Luz, Elsa Osorio. Ambo|Anthos uitgevers, 2010
 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten