Boekbespreking: De laatkomer - Dimitri Verhulst

 

 

‘Eigenaardig genoeg heb ik ervoor gekozen een rol te spelen in het stuk dat ik altijd al het meeste vreesde: dementie.’ p. 44

In De laatkomer besluit Désiré te ontsnappen aan zijn vreugdeloze huwelijk. Op een ongekende manier: hij besluit zich voor te doen als dementerende.

Dit brengt hem de dagelijkse vreugde die hij op 74-jarige leeftijd zo miste. Deze beslissing neemt hij niet van de een op de andere dag:

 

‘Alle betere ideeën in de wereld kennen het rijpingsproces van een overjarige brokkelkaas. Ook mijn plan om dementie te faken werd stapje voor stapje opgebouwd, zonder dat ik het zelf in de smiezen had.’ p. 16.

 

Het plan

 

In De laatkomer vertelt Désiré hoe hij zijn plan ontwikkelt en uitvoert.

Al jaren voelt hij zich opgesloten in zijn huwelijk, familie en leven. Eén van zijn maatjes waarmee hij regelmatig petanque speelt, brengt hem op het idee:

‘Die middag speelde ik niet mijn beste wedstrijd. Ik kon mijn gedachten niet houden bij de match, bleef alsmaar verder fantaseren op het escapistische verhaal van die lijpe aussie. Ik hoor het Roland nog altijd roepen: ‘Hey, Désiré, wakker worden, jouw beurt om te gooien! Je staat daar afwezig te wezen als een dementerende!’ En lachen dat men deed. Zeker toen ik vervolgens mij boule ook nog eens onbegrijpelijkerwijs de verkeerde kant uit smeet.’ p. 23.

 

Er volgen hilarische, maar ook bijna pijnlijke momenten, die echter ook weer de mooiheid van de medemens laat zien, zoals de agenten die Désiré na een ‘ommetje’- waarbij winkeldiefstal niet geschuwd wordt – terug naar huis brengen:

‘‘U moet even verstrooid zijn geweest’, richtte de andere agent zich tot mij met een zeldzaam gevoel voor medeleven en vriendelijkheid.’ p. 59.

 

Verhulst weet op droogkomische wijze de ernst van de zaak naar voren te brengen. Zo ook de manier waarop de dementie van Désiré eindelijk echt tot zijn vrouw doordringt, die zijn verstrooidheid eerst nog niet al te serieus neemt. De eerste basisregel van hun huwelijk is namelijk dat er geen scheten gelaten worden. Na de huwelijksnacht beging Désiré deze enorme fout, waarna zijn vrouw het bed verliet en pas naar huis terugkeerde na het in werking treden van deze gouden regel. Wanneer Désiré een have eeuw later voor het eerst ’s nachts in bed weer een knetterende scheet ten gehore brengt, dringt eindelijk tot haar door in welke staat haar man zich bevindt en snelt ze met hem naar het ziekenhuis.

Geen weg terug

De rest van het boek wordt gevuld met situaties uit het verzorgingstehuis, de wereld waarin Désiré is binnen gestapt en die hij alleen nog tussen zes planken zal kunnen verlaten. Er is geen weg terug. Zo beschrijft hij de zorgzame, maar af en toe vernederende handelingen van zuster Sonja en de manier waarop hij haar, zonder dat zij het weet, belachelijk maakt:

‘‘Impropria est ut salutaret aliquis qui est cacas’, kreette ik. Ongepast wellicht voor een dementerende. Maar ik joelde het niettemin, gelukkig als het kind waar ik elke dag steeds sterker op lijken moest.

Impropria est ut salutaret aliquis qui est cacas: het is onbetamelijk iemand te groeten die net aan ’t schijten is. Erasmus.

Waarop ronde Sonja: ‘Wel, Désiré, nu maakt u indruk op mij! De Bijbel?’’

p. 8.

 

Als lezer bedenk je je steeds: wie verzint zoiets? En brengt het nog in de praktijk ook? Een belangrijke en verrassende scène die de lezer hier antwoord op geeft, speelt zich af in het bushokje in de tuin van het tehuis (waar nooit een bus langskomt, en ook nog zal komen). Hier weet Verhulst de lezer werkelijk te overdonderen. Désiré staat toch niet alleen.

 

Aan het einde van het verhaal neemt Désiré zijn leven letterlijk in eigen hand en laat een cryptische boodschap achter voor zijn familie. De lezer weet echter precies wat deze boodschap te betekenen heeft: op ludieke wijze laat Désiré zijn familieleden weten dat hij de boel op meesterlijke wijze bedonderd heeft.

 

De laatkomer is een prachtig, droogkomisch, hilarisch, ontroerend en zelfs herkenbaar boekje. Herkenbaar door de boodschap: wie wil er af en toe ook niet aan het echte leven ontsnappen, terug naar de probleemloze en zorgeloze kindertijd? En boekje, omdat het een klein verhaaltje is, maar geschreven in de prachtige Vlaamse woorden van Verhulst, die je de zinnen met aandacht doen lezen. Alsnog is het verhaal binnen een paar uur uit te lezen, maar dat geeft niet: laat je meenemen door de zachte woordenstroom in het hoofd van Désiré en geniet vooral. Dan ontsnap je zelf ook even uit het echte leven, met af en toe een grinnik, een glimlach op je gezicht, of een steek in je maag van herkenning. Mooi boek!

 

Dimitri Verhulst, De laatkomer. Uitgeverij Atlas Contact, 2013.